Vleresimi pas eurobond-it

Kur qeveria shqiptare vendosi të bëjë tentativën e radhës për të hyrë në tregjet ndërkombëtare të kapitalit në fillim të këtij viti, situata ishte shumë e ndërlikuar. Euro ishte në prag të kolapsit për shkak të krizës së borxheve kombëtare greke. Interesat e obligacioneve kombëtare të shumë vendeve po rriteshin me shpejtësi për shkak të pasigurisë së investitorëve për aftësitë e vendeve për të paguar borxhet e tyre. Ekspertët në atë kohë dyshonin nëse ekzistonte vullneti politik për ndërmarrjen e masave të rrepta e shpesh të pakëndshme nga ana e qeverive europiane. Nuk ishte vetëm situata ndërkombëtare ajo që ishte e pafavorshme. Shqipëria vinte pas një viti 2009 të vështirë, ku vendi, ndonëse u prek më pak se shtetet e tjera të rajonit, po ndiente pasojat e krizës ekonomike globale. Kjo e fundit, së bashku me politikën fiskale zgjeruese, të ndjekur sidomos në pjesën e parë të vitit 2009, për shkak të ndërtimit të rrugës Durrës-Kukës, e çuan deficitin buxhetor në mbi 7% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) dhe borxhin publik shumë pranë kufirit tavan prej 60% të PBB-së. Në këtë pikë dhe vetë financat trembeshin se ndikimi i Shqipërisë nga kriza ekonomike globale në 2009-ën dhe situata e vështirë fiskale që po kalonin financat, pikërisht si rrjedhojë e tkurrjes ekonomike, mund të kishin ndikim në uljen e vlerësimit të Shqipërisë nga institucionet ndërkombëtare që në atë kohë ishte ‘Stable Outlook –B1’. Sa më negativ vlerësimi, aq më të vështirë do ta kishte qeveria të emetonte këto letra me vlerë në tregun ndërkombëtar, ndërsa do t’i duhet të paguante një kosto më të lartë për rrezikun e perceptuar të investitorëve. Financat në atë kohë ishin të vetëdijshme që duhej një përgjigje e fortë fiskale në mënyrë që të arrihet të dilej në tregjet ndërkombëtare.
Sot, kur 2010-s po i vjen fundi, situata është më ndryshe. Tregjet ndërkombëtare, pavarësisht acarimit të ditëve të fundit, janë më të qeta se masat e rrepta, që po ndërmerren nga shtete si Greqia, po japin rezultat. Në tregun vendas, qeveria ka ndjekur një politikë më të shtrënguar fiskale dhe ritmet e mbledhjes së të ardhurave janë përmirësuar gjatë muajve të fundit. Të shoqëruara me reduktimin e shpenzimeve, kjo situatë ka çuar në një përgjysmim të deficitit buxhetor për 9 muajt e këtij viti në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Interesat e bonove të thesarit janë në ulje, ndërsa depozitat muajt e fundit po rriten me nivele të larta dhe sistemi bankar rezulton i qëndrueshëm. Megjithatë ritmet e rimëkëmbjes së ekonomisë nuk janë të larta, me konsumin privat që vijon të mbetet i frenuar, sipas Bankës së Shqipërisë, dhe bizneseve që po vuajnë problemet e likuiditetit, mungesës së financimeve nga bankat apo tkurrjes së konsumit.
Në këtë situatë, emetimi i 300 milionë euro në formën e eurobondeve nga ana e qeverisë shqiptare gjatë javës së kaluar, me një interes prej 7.5%, që konsiderohet mjaft i mirë, tregon për një vlerësim që i bëhet ekonomisë shqiptare dhe qëndrueshmërisë së vendit. Për më tepër shpërndarja e gjeografisë së blerësve të borxhit shqiptar (shiko shkrimin në faqet në vijim) konsiderohet një tjetër pikë e fortë e daljes së parë të vendit në tregjet ndërkombëtare.
Gjithsesi, në momentin, që borxhi publik ka arritur në nivele që konsiderohen të larta (zyrtarët bien dakord tashmë se në këtë pikë, aftësia mbajtëse e borxhit ka arritur në një nivel që mund të konsiderohet i paqëndrueshëm dhe një raport prej 40% do të ishte i përshtatshëm në kushtet e Shqipërisë duke pasur parasysh rendimentin e mbledhjes së të ardhurave që mund të arrijnë maksimumi në 28% të PBB-së, apo kushtet e shlyerjes së borxhit), reduktimi i tij mbetet një detyrë parësore. Zëvendësimi i borxhit më të shtrenjtë me një më të lirë është një veprim me efekte pozitive, nga një anë. Nga ana tjetër, qenia në tregjet ndërkombëtare do të ushtrojë vazhdimisht presion mbi financat shqiptare për të pasur një mirëmenaxhim të situatës, në mënyrë që vendi të mos humbë besueshmërinë e investitorëve të huaj, çka do të kishte pasoja mjaft negative, siç e ka treguar dhe rasti i Greqisë.